Η οδηγία 2014/89/ΕΕ καθορίζει μία κοινή προσέγγιση για τα κράτη μέλη της ΕΕ όσον αφορά τον σχεδιασμό των θαλάσσιων περιοχών τους. Ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός αποσκοπεί στην οργάνωση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στις θαλάσσιες περιοχές κατά τέτοιον τρόπο, ώστε να επιτυγχάνονται διάφοροι οικολογικοί, οικονομικοί και κοινωνικοί στόχοι. Σε αυτούς τους στόχους συγκαταλέγονται η ανάπτυξη μίας βιώσιμης «γαλάζιας οικονομίας», η βιώσιμη αξιοποίηση των θαλάσσιων πόρων και η διατήρηση υγιών θαλάσσιων οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας. Η ορθή μεταφορά της Οδηγίας στο εθνικό δίκαιο είναι απαραίτητη για την ορθή επίτευξη των στόχων αυτών στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Η Οδηγία 2014/89/ΕΕ θεσπίζει ένα πλαίσιο για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό με στόχο την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης των θαλάσσιων οικονομιών, της βιώσιμης ανάπτυξης των θαλάσσιων περιοχών και της βιώσιμης αξιοποίησης των θαλάσσιων πόρων.
Ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ χερσαίων και θαλάσσιων δραστηριοτήτων, να μειώνει τις συγκρούσεις και να δημιουργεί συνέργειες, καθώς και να προωθεί τη διασυνοριακή συνεργασία μεταξύ των χωρών της ΕΕ (π.χ. για την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τον καθορισμό οδών ναυσιπλοΐας, την τοποθέτηση αγωγών και υποβρύχιων καλωδίων κ.λπ.). Κατ' αυτόν τον τρόπο, θέτει επίσης σε εφαρμογή τις σχετικές διατάξεις της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας.
Η οικοσυστημική προσέγγιση αποτελεί θεμέλιο λίθο του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού για μια πιο βιώσιμη εκμετάλλευση του θαλάσσιου περιβάλλοντος και τη συμβολή σε υγιείς θάλασσες σε ολόκληρη την Ευρώπη. Παρόλο που η οικοσυστημική προσέγγιση είναι μια καθιερωμένη έννοια, η ακριβής εφαρμογή της στον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό διαφέρει σημαντικά μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Σε ό,τι αφορά στον τρόπο εφαρμογής της οικοσυστημικής προσέγγισης στον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό, η BirdLife έχει διατυπώσει μια σειρά θέσεων που σκοπό έχουν την ενημέρωση των κρατών μελών για την εκπόνηση θαλάσσιων χωροταξικών σχεδίων, σύμφωνα με την Οδηγία για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό και αποσκοπεί στην ενημέρωση για την αξιολόγηση των θαλάσσιων χωροταξικών σχεδίων που τα κράτη μέλη οφείλουν να εκπονήσουν, σύμφωνα με την οδηγία για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό. Επιπλέον, στη σχετική έκθεση της BirdLife International παρουσιάζεται ο κατάλληλος τρόπος εφαρμογής του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού, ώστε να αποφεύγεται η καταστροφή ευαίσθητων θαλάσσιων οικοσυστημάτων ή λειτουργιών και να ενισχύεται η ανθεκτικότητα των θαλασσών, ιδίως απέναντι στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Τέλος, κάθε εθνικό Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχέδιο θα πρέπει να συμβάλει στην επίτευξη της Καλής Περιβαλλοντικής Κατάστασης σε όλες τις ευρωπαϊκές θάλασσες.
Ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός ακολουθεί μια κυκλική διαδικασία ανάπτυξης, κατά την οποία η συμμετοχή των ενδιαφερομένων και του κοινού δημιουργούν από κοινού τα θεμέλια για μια δημοκρατική, ισορροπημένη και με διαφάνεια διαδικασία. Στην ουσία, ένας θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός δεν οριστικοποιείται ποτέ. Αντιθέτως, είναι μια διαδικασία που προσαρμόζεται συνεχώς σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον, στις επιστημονικές εξελίξεις και στην τεχνολογική καινοτομία.
Οι ακόλουθες βασικές αρχές, από τη σχετική έκθεση με τις θέσεις της BirdLife, υποδεικνύουν τον τρόπο με τον οποίο η οικοσυστημική προσέγγιση θα πρέπει να εφαρμόζεται καθ’ όλη τη διαδικασία του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού:
- Αξιοποίηση βέλτιστων διαθέσιμων γνώσεων και πρακτικών
- Χαρτογράφηση ευαισθησίας
- Αξιολόγηση σωρευτικών επιπτώσεων
- Στρατηγική Περιβαλλοντική Αξιολόγηση
- Αρχή της προφύλαξης
- Οικολογική συνοχή
- Εναλλακτική ανάπτυξη, μετριασμός και αποκατάσταση
- Αξιολόγηση των υπηρεσιών του οικοσυστήματος
- Διαδικασία των ενδιαφερομένων μερών
- Διεθνής συνεργασία και διαβουλεύσεις
- Επικουρικότητα και συνοχή
- Προσαρμογή
Η οδηγία 2014/89/ΕΕ απαιτούσε από τα παράκτια κράτη μέλη της ΕΕ να καταρτίσουν θαλάσσια χωροταξικά σχέδια το αργότερο έως τις 31 Μαρτίου 2021 και να κοινοποιήσουν τα εν λόγω σχέδια στην Επιτροπή και στα άλλα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη εντός τριών μηνών από τη δημοσίευσή τους. Ωστόσο, η Ελλάδα δεν είχε ακόμη εκπονήσει και υποβάλει τα θαλάσσια χωροταξικά της σχέδια στην Επιτροπή, με αποτέλεσμα η Επιτροπή να παραπέμψει την Ελλάδα στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις 29 Δεκεμβρίου του 2023.
