Το δίκτυο Natura 2000 είναι ο βασικός πυλώνας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Πρόκειται για το μεγαλύτερο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών στον κόσμο, που προστατεύει τα πλέον απειλούμενα είδη και οικοτόπους της Ευρώπης.
Η διαμόρφωση και λειτουργία του δικτύου Natura 2000 βασίζεται στις δύο Οδηγίες της Ε.Ε. για τη φύση: αυτήν για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων και της άγριας χλωρίδας και πανίδας (92/43/ΕΟΚ ή Οδηγία των οικοτόπων) και εκείνη για τη διατήρηση των άγριων πουλιών (79/409/ΕΟΚ ή Οδηγία για τα Πουλιά).
Έχοντας ως απώτερο σκοπό να αντιμετωπίσει τους κινδύνους που απειλούν τους οικότοπους καθώς και τα σημαντικά είδη της άγριας χλωρίδας και πανίδας της Ευρώπης, η Οδηγία των οικοτόπων θεσμοθέτησε ένα συνεκτικό δίκτυο Ειδικών Ζωνών Διατήρησης (Special Areas of Conservation - SACs) με την ονομασία NATURA 2000. Το δίκτυο αυτό περιλάμβανε επίσης και τις Ζώνες Ειδικής Προστασίας (Special Protection Areas - SPAs) που θεσπίστηκαν με βάση την Οδηγία για τα πουλιά.
Η Οδηγία για τα πουλιά απαγορεύει τη σκόπιμη θανάτωση, σύλληψη και αγοραπωλησία τους, την όχληση κατά την αναπαραγωγική περίοδο, όπως και την καταστροφή των φωλιών και αυγών, θέτοντας παράλληλα και περιορισμούς για τη θηρευτική δραστηριότητα. Ιδιαίτερη σημασία αποδίδει η Οδηγία στα μεταναστευτικά είδη.
Οι προστατευόμενες περιοχές που χαρακτηρίζονται βάσει των δύο αυτών Οδηγιών συγκροτούν το δίκτυο Natura 2000, το οποίο αποτελείται από περίπου 27.000 περιοχές σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Στόχος του δικτύου είναι να προστατευθούν οι σημαντικότεροι τύποι οικοτόπων και τα απειλούμενα είδη στην ΕΕ.
Τα κράτη-μέλη της ΕΕ έχουν συγκεκριμένες υποχρεώσεις για τις περιοχές Natura 2000 και συγκεκριμένα: να παρακολουθούν την κατάσταση των προστατευόμενων ειδών και οικοτόπων, να διασφαλίζουν ότι δεν προκαλείται υποβάθμιση οικοτόπων ή όχληση ειδών σε αυτές τις περιοχές καθώς και να θεσπίζουν μέτρα με στόχο τη διατήρηση και την αποκατάσταση των συγκεκριμένων οικοτόπων και ειδών.
Η προσέγγιση αυτή, όχι μόνο δεν αποκλείει, αλλά αντιθέτως ενθαρρύνει τις βιώσιμες μορφές δασοκομίας, αλιείας, γεωργίας και τουρισμού, κι έτσι το δίκτυο Natura 2000 διασφαλίζει ένα μακρόπνοο μέλλον για τους ανθρώπους που ζουν στις εν λόγω περιοχές και βασίζονται στις συγκεκριμένες δραστηριότητες.
Το Δίκτυο Natura 2000 στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα, η εναρμόνιση της Οδηγίας με την εθνική μας νομοθεσία για τα πουλιά έγινε με Κοινή Υπουργική Απόφαση τα έτη 2010 και 2012, ενώ η εναρμόνιση της Οδηγίας των οικοτόπων έγινε με Κοινή Υπουργική Απόφαση το 1998.
Στην παρούσα φάση, η χώρα μας δεσμεύεται και από τη Στρατηγική της ΕΕ για τη Βιοποικιλότητα για το 2030, το οποίο αποτελεί βασικό τμήμα της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Η στρατηγική για τη βιοποικιλότητα στοχεύει να θέσει τη βιοποικιλότητα της Ευρώπης σε τροχιά ανάκαμψης με ορίζοντα το 2030, προς όφελος των πολιτών, του κλίματος και του πλανήτη. Για τον λόγο αυτό, η ΕΕ σχεδιάζει να διευρύνει τις υφιστάμενες περιοχές Natura 2000, με αυστηρή προστασία για περιοχές με πλούσια βιοποικιλότητα και υψηλή κλιματική αξία.
Tο ελληνικό δίκτυο Natura 2000 αποτελείται από 446 περιοχές, οι οποίες καλύπτουν περίπου το 28% της χερσαίας και το 20% της θαλάσσιας έκτασης της χώρας. Στις περιοχές αυτές προστατεύονται 299 είδη φυτών και ζώων, 147 είδη πουλιών και 89 διαφορετικού τύπου οικότοποι.
Οι περιοχές Natura 2000 είναι οι οικολογικά πολυτιμότερες περιοχές της χώρας μας, με πολλαπλά οικονομικά και κοινωνικά οφέλη για την τοπική κοινωνία. Στην Ελλάδα, το Δίκτυο αριθμεί 446 περιοχές προστασίας, ήτοι περιοχές που καλύπτουν το 27,2% της ξηράς και το 22% των χωρικών υδάτων.
Οι περιοχές του Δικτύου NATURA 2000 εντάσσονται στο εθνικό σύστημα προστατευόμενων περιοχών και κατατάσσονται στις εξής κατηγορίες:
1. Περιοχές προστασίας της βιοποικιλότητας
2. Εθνικά πάρκα
3. Καταφύγια άγριας ζωής και
4. Προστατευόμενα τοπία και προστατευόμενοι φυσικοί σχηματισμοί, εντός των οποίων προβλέπονται ειδικές ζώνες που θα αντιστοιχούν σε συγκεκριμένες χρήσεις.
