Οι Σπίζες είναι μικρά σποροφάγα πουλιά που τον χειμώνα σχηματίζουν εντυπωσιακά σε μέγεθος σμήνη, συχνά αποτελούμενα από διαφορετικά είδη. Η πλειοψηφία των αρσενικών είναι πολύχρωμα και το τραγούδι τους ηχεί γλυκά στα αυτιά των ανθρώπων, γι’ αυτό και η ομορφιά τους αυτή συχνά προκαλεί και την καταδίκη τους σε ισόβια δεσμά: αποτελούν τα πιο συχνά θύματα παγίδευσης με ξόβεργες και δίχτυα…
Περίπου 210 είδη απαντούν σε όλον τον κόσμο, ενώ στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί 13(+1) είδη.
Κείμενο: Λευτέρης Σταύρακας © Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία
Σπίνος Fringilla coelebs
Ο πιο κοινός εκπρόσωπος της οικογένειας, ο «σπουργίτης του δάσους» για ορισμένους, αφού φωλιάζει σε πολύ μεγάλους αριθμούς στα δάση της χώρας μας αλλά και σε δενδρώδεις καλλιέργειες (ελιές, εσπεριδοειδή κ.λπ.), πάρκα και μεγάλους κήπους. Τον χειμώνα, τον συναντούμε σε μεγάλα σμήνη σε χωράφια, υγρότοπους και άλλες ανοιχτές εκτάσεις. Όταν πετάει, αναγνωρίζεται εύκολα από τη διπλή λευκή λωρίδα στα φτερά. Το αρσενικό έχει γκριζογάλανη κορώνα και σβέρκο, ενώ το θηλυκό είναι γκριζοπράσινο.
Χειμωνόσπινος Fringilla montifringilla
Τακτικός χειμερινός επισκέπτης, έρχεται από τη Σκανδιναβία και τη Ρωσία. Είναι πιο κοινός στη Βόρεια Ελλάδα, ενώ όσο κατεβαίνουμε νοτιότερα οι αριθμοί του μειώνονται. Τον βρίσκουμε μαζί με Σπίνους, συνήθως σε χωράφια αλλά και σε δάση, ιδιαίτερα Οξιάς, και πάρκα. Το πορτοκαλί του στήθος βοηθά στην αναγνώριση, ειδικά στα θηλυκά άτομα. Τα αρσενικά έχουν και αρκετά πιο σκούρο κεφάλι.
Σκαρθάκι Serinus serinus
Ξάδελφος του καναρινιού, τo Σκαρθάκι φωλιάζει σε δάση κωνοφόρων, πάρκα και κήπους. Τον χειμώνα κατεβαίνει και αυτό στα χωράφια και σχηματίζει μεγάλα σμήνη με τις άλλες σπίζες. Το αρσενικό έχει έντονα κίτρινο κεφάλι και στήθος και την άνοιξη πετάει συχνά τραγουδώντας με τα φτερά απλωμένα, θυμίζοντας νυχτερίδα. Το θηλυκό είναι πιο μουντό και όταν πετάει ξεχωρίζει μόνο από το κιτρινωπό ουροπήγιο.
Μαύρο Σκαρθάκι Serinus pusillus
Πολύ σπάνιος χειμερινός επισκέπτης από την Τουρκία και τον Καύκασο. Οι περισσότερες καταγραφές έχουν γίνει στα νησιά της Χίου και της Σάμου και η πλειοψηφία τους αφορούσε πουλιά που είχαν παγιδευτεί σε ξόβεργες ή δίχτυα… Απαραγνώριστο λόγω του μαύρου χρώματος και του έντονα κόκκινου σημαδιού στο κεφάλι.
Φλώρος Chloris chloris
Κιτρινοπράσινη σπίζα με ράμφος ικανό να ανοίξει μεγάλη ποικιλία σπόρων. Φωλιάζει σε ανοιχτά δάση, δενδρώδεις καλλιέργειες, πάρκα και κήπους. Τον χειμώνα τον βλέπουμε σε χωράφια και άλλες ανοιχτές εκτάσεις μαζί με τις άλλες σπίζες. Το όνομα «Φλώρος» σχετίζεται με το χρώμα (χλωρίον στην αρχαιότητα ήταν το πρασινωπό) και όχι τη συμπεριφορά του πουλιού!
Καρδερίνα Carduelis carduelis
Πολύχρωμη σπίζα που φωλιάζει οπουδήποτε πληρούνται οι εξής τρεις προϋποθέσεις: δέντρα για να φωλιάσει, νερό για να πιεί και γαϊδουράγκαθα για να φάει τους σπόρους τους. Το ράμφος της είναι ειδικά σχεδιασμένο για να τρέφεται σε γαϊδουράγκαθα και άλλα παρόμοια φυτά. Τον χειμώνα, επισκέπτεται και αυτή τα χωράφια για να τραφεί με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Το κόκκινο πρόσωπο και η φαρδιά κίτρινη ρίγα στα φτερά είναι τα πιο σημαντικά διαγνωστικά στοιχεία.
Λούγαρο Carduelis spinus
Λίγα ζευγάρια Λούγαρα φωλιάζουν σε κωνοφόρα ή μικτά δάση μεσαίου και μεγάλου υψόμετρου της Βόρειας Ελλάδας. Τον χειμώνα έρχονται από τον Βορρά πολλά περισσότερα πουλιά και τότε τα βρίσκουμε σε όλων των ειδών τα δάση, δείχνουν όμως ιδιαίτερη προτίμηση στους σπόρους των Πλατάνων. Υπάρχουν χρονιές που το είδος παρατηρείται παντού τον χειμώνα, ενώ άλλες είναι πολύ λιγότερο κοινό. Το αρσενικό θυμίζει Σκαρθάκι, αλλά έχει μαύρη κορώνα και πηγούνι. Το ράμφος, επίσης, είναι πιο μακρύ και μυτερό.
Φανέτο Carduelis cannabina
Η μοναδική αναπαραγόμενη σπίζα που δεν θέλει δάση αλλά φωλιάζει σε ανοιχτές εκτάσεις με διάσπαρτους θάμνους και πόες, από το επίπεδο της θάλασσας έως τα αλπικά λιβάδια. Είναι επίσης η μοναδική που τρέφεται όλο τον χρόνο με σπόρους, ενώ οι άλλες προσθέτουν στη διατροφή τους και έντομα την άνοιξη και το καλοκαίρι. Τον χειμώνα συχνάζει και αυτό σε χωράφια, υγρότοπους και λοιπές ανοιχτές εκτάσεις, μαζί με τα ξαδέλφια του. Το αρσενικό έχει γκρίζο κεφάλι με κόκκινο μέτωπο και στήθος.
Σταυρομύτης Loxia curvirostra
Η πιο εξειδικευμένη σπίζα όσον αφορά την τροφή της, αφού τρέφεται σχεδόν αποκλειστικά με σπόρους πεύκων (κυρίως Μαυρόπευκα, Δασόπευκα και Ρόμπολα) τους οποίους βρίσκει χρησιμοποιώντας το ιδιόμορφο ράμφος του για να ανοίξει τα κουκουνάρια. Μπορεί να φωλιάσει και μέσα στο καταχείμωνο, προκειμένου να συμπέσει η αναπαραγωγή με την περίοδο όπου υπάρχει περισσότερη τροφή. Τον χειμώνα κατεβαίνει και σε πόλεις, αρκεί να υπάρχουν κωνοφόρα για να τραφεί. Το αρσενικό έχει εντυπωσιακό κόκκινο χρώμα, ενώ το θηλυκό είναι πρασινωπό.
Ερημοπύρρουλας Bucanetes githagineus
Πολύ σπάνιος επισκέπτης της χώρας μας, με μόλις 10 καταγραφές έως τώρα. Οι περισσότερες έχουν γίνει στη νησιωτική χώρα και ιδιαίτερα στην Κρήτη και τα Αντικύθηρα. Η κανονική του εξάπλωση περιλαμβάνει τη βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή.
Ροδόσπιζα Carpodacus erythrinus
Σπάνιος και ασυνήθιστος επισκέπτης κατά τη μεταναστευτική περίοδο, πολλές από τις καταγραφές αφορούν πουλιά που έχουν δακτυλιωθεί στον Ορνιθολογικό Σταθμό Αντικυθήρων. Το αρσενικό είναι εντυπωσιακά κόκκινο, ενώ τα θηλυκά και ανώριμα έχουν γκριζοκαστανό φτέρωμα με ρίγες.
Πύρρουλας Pyrrhula pyrrhula
Στην Ελλάδα, μικροί αριθμοί από Πύρρουλες φωλιάζουν σε δάση μεσαίου και μεγάλου υψόμετρου της Βόρειας Ελλάδας. Τον χειμώνα είναι λίγο πιο κοινός αλλά και πάλι δύσκολα παρατηρείται, καθώς διατηρεί χαμηλό προφίλ και δεν συγκεντρώνεται σε μεγάλες ομάδες. Εύκολα μπορεί κάποιος να τον αναγνωρίσει, ιδιαίτερα το αρσενικό που έχει έντονα ροδοκόκκινο στήθος και κοιλιά και μαύρο κεφάλι.
Κοκκοθραύστης Coccothraustes coccothraustes
Με το τεράστιο σε μέγεθος ράμφος του, ο Κοκκοθραύστης μπορεί να σπάσει και τα πιο γερά κουκούτσια, όπως της κερασιάς και της ελιάς! Αναπαράγεται σε δάση φυλλοβόλων της Κεντρικής και Βόρειας Ελλάδας, ενώ τον χειμώνα παρατηρείται σε όλη τη χώρα σε δάση, δενδρώδεις καλλιέργειες, πάρκα και κήπους. Παρά το μέγεθός του, περνά πολύ συχνά απαρατήρητος, λόγω της διακριτικής του συμπεριφοράς και των χαμηλής έντασης ήχων που βγάζει.
>> BONUS TRACK: Μεξικάνικη Ροδόσπιζα Haemorhous mexicanus
Η Μεξικανική Ροδόσπιζα είναι άλλο ένα είδος-δραπέτης από κλουβιά το οποίο έχει δημιουργήσει βιώσιμους πληθυσμούς σε αρκετά σημεία της Αθήνας, πιθανώς και σε άλλες πόλεις. Θυμίζει πολύ τη Ροδόσπιζα αλλά το τραγούδι του αρσενικού είναι αρκετά διαφορετικό. Στην Αθήνα προτιμά περιοχές με κωνοφόρα, κυρίως Κυπαρίσσια. Αυτό ενδέχεται να προκαλεί ανταγωνισμό με τον Φλώρο που έχει τις ίδιες απαιτήσεις.
Άνθρωπος και σπίζες: μια σχέση αγάπης (;)Η σύλληψη σπιζών, ιδιαίτερα Καρδερίνων και Φλώρων, για σκοπούς εκτροφής αλλά και απλής «αναψυχής» αποτελεί μια πολύ δημοφιλή πρακτική ακόμα και σήμερα. Τα πιο συνηθισμένα μέσα που χρησιμοποιούνται από τους «πουλοπιάστες» είναι οι ξόβεργες (κλαδάκια αλειμμένα με την κολλώδη ουσία ιξό), τα δίχτυα και οι καπατσέδες –μικρά κλουβιά με καπάκι που κλείνει όταν μπουν πουλιά μέσα. Σχεδόν πάντα υπάρχει και ο «κράχτης», δηλαδή πουλιά ζωντανά που βρίσκονται σε παρακείμενο κλουβί ή δένονται στο έδαφος με σπάγκο περασμένο στον λαιμό, ώστε να παραμένουν κοντά στην παγίδα ή ηλεκτρονικές συσκευές αναπαραγωγής ήχων. Όσοι ασκούν την παράνομη αυτή δραστηριότητα διατείνονται ότι αγαπούν τα πουλιά και θέλουν μόνο το καλό τους. Στην πραγματικότητα, όμως, πρόκειται για ένα εθιστικό πάθος που προκαλεί μεγάλη ζημιά στο περιβάλλον: κάθε χρόνο συλλαμβάνονται δεκάδες, αν όχι εκατοντάδες, χιλιάδες πουλιών από τα οποία μεγάλο ποσοστό πεθαίνει λόγω των άσχημων συνθηκών διαβίωσης. Υπάρχουν και οι περιπτώσεις όπου τα θηλυκά θανατώνονται επί τόπου για να μην ξαναπέσουν στις ξόβεργες… Και τα πουλιά που ζουν όμως σε καθεστώς αιχμαλωσίας έχουν μικρό προσδόκιμο ζωής και η αναπαραγωγή τους είναι πολύ δύσκολη διαδικασία, γι’ αυτό και κάθε χρόνο επαναλαμβάνεται η παγίδευση πουλιών από τα ίδια άτομα. Το φαινόμενο δεν περιορίζεται, φυσικά, στους ερασιτέχνες ξοβεργάδες αλλά έχει λάβει διαστάσεις μαζικού εμπορίου. Μια κυριακάτικη βόλτα στο επαίσχυντο υπαίθριο παζάρι του Σχιστού μπορεί να αποδείξει του λόγου το αληθές: εκατοντάδες πουλιά διατίθενται προς πώληση, συχνά στοιβαγμένα σε μικρά και πενταβρώμικα κλουβιά. Όσες φορές έχουν γίνει κατασχέσεις, η πλειοψηφία των πουλιών δεν μπορούσε να απελευθερωθεί άμεσα λόγω της πολύ άσχημης κατάστασης που βρίσκονταν. Υπάρχουν και αρκετά pet shops που πωλούν παράνομα άγρια πουλιά, τόσο στην επαρχία όσο και στα μεγάλα αστικά κέντρα. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση ενός ιδιοκτήτη καταστήματος στη Θεσσαλία, ο οποίος έστειλε στον τοπικό τύπο επιστολή διαμαρτυρίας εναντίον των δασικών υπαλλήλων οι οποίοι είχαν προβεί προηγουμένως σε κατάσχεση άγριων πουλιών τα οποία διέθετε προς πώληση! Η νοοτροπία της παγίδευσης πουλιών παραμένει, δυστυχώς, βαθιά ριζωμένη σε μεγάλη μερίδα του κόσμου. Πέραν των ατόμων που τα συλλαμβάνουν, ευθύνη φέρουν και όλοι όσοι αγοράζουν Καρδερίνες, Φλώρους και άλλα άγρια πουλιά, συντηρώντας έτσι τον φαύλο κύκλο της αφαίρεσης πολύτιμων κομματιών από το τόσο εύθραυστο πάζλ της φύσης μας. Πρέπει όλοι μας να βοηθήσουμε, με όποιον τρόπο μπορούμε, ώστε αυτή η τόσο καταστροφική πρακτική να αποτελέσει σύντομα παρελθόν!
Περισσότερα στο: www.ornithologiki.gr/ikb Ενημερωθείτε για την εκστρατεία ενημέρωσης - ευαισθητοποίησης για τη λαθροθηρία και την παράνομη παγίδευση και εμπορία άγριων πουλιών στην Ελλάδα:
|