Στη δικαιοσύνη προσφεύγουν έξι περιβαλλοντικές οργανώσεις για την αποτροπή της καταστροφής του υψιπέδου της "Σφήκας"
Κρυμμένο καλά μέσα στους ορεινούς όγκους της βορειοδυτικής Ελλάδας, εκεί ακριβώς που η χώρα μας συνορεύει με την Αλβανία και σε υψόμετρο 1.500 μ., βρίσκεται ένα διαμάντι της ελληνικής φύσης, το υψίπεδο του όρους Τρικλάριου (Σφήκας). Ο τόπος αυτός, με τη «βαριά» ιστορία, βρίσκεται στις παρυφές του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών, μακριά από τους προβολείς του ενδιαφέροντος, με πρόσβαση δύσκολη από ανηφορικούς χωματόδρομους και δασικά μονοπάτια.
Με πολύ ιδιαίτερη γεωλογία, χαρακτηρίζεται από την αέναη διάβρωση των ασβεστολιθικών εδαφών, η οποία δημιουργεί χαρακτηριστικά κοιλώματα, τις δολίνες, όπου μαζεύεται το εύφορο χώμα και το νερό. Ένα μοναδικό τοπίο, το οποίο καλύπτεται κυρίως από βραχολίβαδα με εξαιρετικό χλωριδικό πλούτο που δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες για την άγρια πανίδα, πλάσματα που δεν τα συναντάς, συχνά σε ολόκληρη την Ευρώπη, με σπάνια είδη πεταλούδων κι αρπακτικά πουλιά. Ο Χρυσαετός, ένα από τα εμβληματικότερα είδη της χώρας μας, έχει καταγραφεί επανειλημμένα στην περιοχή. Η περιοχή χαρακτηρίζεται ακόμα από μόνιμη παρουσία και πολύ υψηλή ευαισθησία για την καφέ αρκούδα.
Αριστερά: Δολίνη στο υψίπεδο της Σφήκας κοντά στην κορυφή Μεγαλέξανδρος (αρχείο ΕΠΠ: Γ. Ηλιόπουλος 2022) | Δεξιά: Βραχολίβαδα της Σφήκας (αρχείο ΕΠΠ: Χ. Βλάχου 2024)
Το νερό που συγκεντρώνεται στο υψίπεδο ρέει υπόγεια, μέσα από τους ασβεστόλιθους προς δυο κατευθύνσεις: προς την κοιλάδα της Κρυσταλλοπηγής και προς τη λίμνη Μικρή Πρέσπα, για την οποία αποτελεί πολύτιμη υδάτινη εισροή, ακόμα περισσότερο σήμερα την εποχή της κλιματικής κρίσης.
Παρότι το υψίπεδο της Σφήκας ήταν από καιρό γνωστό στους κύκλους των ειδικών για την ομορφιά του τοπίου και την περιβαλλοντική του αξία, παρέμενε στη σκιά των πιο φημισμένων γειτόνων του, του υγροτόπου της Μικρής Πρέσπας και των ορεινών όγκων του Βαρνούντα και του Βιτσίου, μέχρι το 2017 οπότε και ανακηρύχτηκε τόπος NATURA 2000. Το Ελληνικό κράτος δεν οργάνωσε ποτέ τη συστηματική πολύπλευρη μελέτη του κι ακόμα και η ανακήρυξή του σε προστατευόμενη περιοχή ξεκίνησε από τη δράση μιας περιβαλλοντικής οργάνωσης, της Εταιρίας Προστασίας Πρεσπών, που το 2011 επέκτεινε και σε αυτά τα τμήματα της Σφήκας τη μελέτη της για τους τύπους οικοτόπων του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών.
Μόνο τα τελευταία χρόνια ο τόπος αυτός αποτελεί αντικείμενο της Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης της ευρύτερης περιοχής που έχει ανατεθεί από το ΥΠΕΝ. Η μελέτη αυτή προτείνει την ενσωμάτωση του υψιπέδου στο Εθνικό Πάρκο Πρεσπών ως Περιοχής Προστασίας της Φύσης, όπως έχει ήδη γίνει γνωστό παρότι δεν έχει ακόμα εκτεθεί σε δημόσια διαβούλευση. Η υιοθέτηση αυτής της πρότασης θα έκανε αδύνατη την κατασκευή Αιολικών Σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (ΑΣΠΗΕ) αλλά και τη διάνοιξη νέων δρόμων που θα κατέστρεφαν τις δολίνες, θα υποβάθμιζαν τα βραχολίβαδα και συνολικά το ορεινό οικοσύστημα και τοπίο.
Είναι παράδοξο λοιπόν που τον περασμένο Φεβρουάριο το ΥΠΕΝ έσπευσε να χορηγήσει περιβαλλοντική άδεια (ΑΕΠΟ) σε ένα μεγάλων διαστάσεων έργο τριών ΑΣΠΗΕ (συνολικής ισχύος 100MW με 24 ανεμογεννήτριες) στις θέσεις ΜΕΓΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ στο υψίπεδο της Σφήκας και ΑΝΕΜΟΔΑΡΜΕΝΗ Ι και ΙΙ στον απέναντι ορεινό όγκο, το Μαλιμάδι, το οποίο έχει παρόμοια γεωλογική αξία. Κι αυτό, παρά την πληθώρα στοιχείων για τις μεγάλες περιβαλλοντικές επιπτώσεις του έργου που παρείχαν όσοι συμμετείχαν στη δημόσια διαβούλευση και βρίσκονται στις γνωμοδοτήσεις των αρμόδιων υπηρεσιών από το 2022.
Τη μακροχρόνια παθογένεια του εθνικού χωροταξικού σχεδιασμού για την ανάπτυξη έργων ΑΠΕ, ο οποίος δεν λαμβάνει υπόψη του την ανάγκη προστασίας των φυσικών οικοσυστημάτων, την έχουν καυτηριάσει σε πολλές ευκαιρίες οι περιβαλλοντικές ΜΚΟ αλλά πλέον και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή που βρίσκεται ένα βήμα πριν την παραπομπή της χώρας στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επάνω σε αυτήν την παθογένεια, στην περίπτωση της Σφήκας συσωρεύεται και μια κραυγαλέα ελαττωματική περιβαλλοντική αδειοδότηση, η οποία:
- Δεν λαμβάνει υπόψη της την πρόσφατη επιστημονική γνώση για την καφέ αρκούδα (είδος προτεραιότητας) που έχουν συλλέξει για το Ελληνικό κράτος ειδικοί επιστήμονες και περιβαλλοντικοί φορείς στο πλαίσιο έργων LIFE.
- Αγνοεί την αρνητική γνωμοδότηση του αρμόδιου για το φυσικό περιβάλλον επιστημονικού και διαχειριστικού οργανισμού που ίδρυσε το ίδιο το υπουργείο, του ΟΦΥΠΕΚΑ, χωρίς καμία εξήγηση για τους λόγους που το κάνει αυτό.
- Αγνοεί παντελώς το ιδιαίτερο γεωλογικό περιβάλλον της περιοχής και την βλάβη και διατάραξη που θα υποστεί από τις εκτεταμένες ανασκαφές για τη διάνοιξη νέου δρόμου πρόσβασης και τη θεμελίωση γιγάντιων πυλώνων.
- Δεν πτοείται από τις πιθανές σωρευτικές επιπτώσεις αυτών των τριών έργων με άλλον έναν ΑΣΠΗΕ ακριβώς δίπλα τους πάνω από τον οικισμό της Κρυσταλλοπηγής, αλλά και τους δεκάδες άλλους Αιολικούς Σταθμούς που λειτουργούν ή βρίσκονται σε διάφορα στάδια αδειοδότησης στην ευρύτερη περιοχή, κυκλώνοντας το Εθνικό Πάρκο Πρεσπών και απειλώντας ακόμα και τα είδη-σύμβολο της περιοχής, τους πελεκάνους, με τη δημιουργία επάλληλων φραγμών στις καθημερινές πτήσεις τους.
- Αγνοεί επιδεικτικά την Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη που οι ίδιες υπηρεσίες έχουν στα χέρια τους από το 2022, όπου τεκμηριώνεται η ανάγκη προστασίας της περιοχής ακριβώς από τέτοια έργα.
Έτσι, το μικρό παράθυρο ευκαιρίας που είχε ο τόπος αυτός για να προστατευτεί, να αναδειχθεί και να αποτελέσει πόρο αειφόρου ανάπτυξης στους σχεδιασμούς του Ελληνικού κράτους κλείνει πρόωρα με την αδειοδότηση έργων που θα υπονομεύσουν τη φυσική του αξία.
Οι συνυπογράφουσες περιβαλλοντικές οργανώσεις έχουν προσφύγει στην ελληνική δικαιοσύνη για να ακυρώσουν αυτή την απόφαση και θα καταβάλουν κάθε προσπάθεια για να προστατευτεί η Σφήκα από την ανεπανόρθωτη βλάβη από την οποία απειλείται.
Οι συνυπογράφουσες οργανώσεις:
- Αρκτούρος
- Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης
- Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρία
- Εταιρία Προστασίας Πρεσπών
- Καλλιστώ
- MedINA
Χάρτης 1. Σε κύκλο το υψίπεδο της Σφήκας στα σύνορα Ελλάδας - Αλβανίας
Χάρτης 2: Η σημερινή εικόνα του σχεδιασμού έργων αιολικών και φωτοβολταϊκών σταθμών στην περιοχή μεταξύ Πρέσπας, Φλώρινας και Καστοριάς (τα διαφορετικά χρώματα δηλώνουν διαφορετικά στάδια της αδειοδότησης των έργων). Αθροίζονται συνολικά 155 ανεμογεννήτριες (με Άδεια Παραγωγής: 110, με Άδεια Εγκατάστασης: 5 και με Άδεια Λειτουργίας, δηλαδή ήδη κατασκευασμένες και σε λειτουργία: 40) (πηγή: Geoportal ΡΑΕ).
