Η Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία και το WWF Ελλάς συμμετείχαν στην 7η Διάσκεψη των Συμβαλλομένων Μερών στη Σύμβαση Άαρχους, η οποία έλαβε χώρα στη Γενεύη, από 18 έως 22 Οκτωβρίου 2021, σε υβριδική μορφή. Οι δύο Οργανώσεις συμμετείχαν από κοινού στην παράλληλη συνεδρία «Practical implementation of the Aarhus Convention: perspective of the civil society» στις 13 Οκτωβρίου 2021, κατά τη διάρκεια της οποίας Mη Kυβερνητικές Oργανώσεις από χώρες εντός και εκτός της ΕΕ κλήθηκαν να συζητήσουν για τα σοβαρά εμπόδια που αντιμετωπίζει η Κοινωνία των Πολιτών στην ενάσκηση των περιβαλλοντικών δικαιωμάτων.
Η Σύμβαση του Άαρχους αποτελεί ένα φιλόδοξο τόλμημα στο πεδίο της «περιβαλλοντικής δημοκρατίας» κι ένα σημαντικό βήμα ωρίμανσης για το διεθνές δίκαιο [1] καθώς περιλαμβάνει διατάξεις που διασφαλίζουν: την πρόσβαση των πολιτών σε πληροφορίες για περιβαλλοντικά ζητήματα, τη συμμετοχή του κοινού στη λήψη αποφάσεων για θέματα περιβάλλοντος, καθώς και την πρόσβαση σε μια ανεξάρτητη δικαιοσύνη. Φέτος, η Σύμβαση κλείνει 20 χρόνια και η επέτειος αποτέλεσε μια αφορμή για τα συμβαλλόμενα μέρη, την Κοινωνία των Πολιτών και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς να συζητήσουν για τα επιτεύγματα και τις προκλήσεις στην προώθηση της περιβαλλοντικής δημοκρατίας, του ψηφιακού μετασχηματισμού και της βιώσιμης ανάπτυξης.
Κατά τη διάρκεια της συνεδρίας, η ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ και το WWF Ελλάς, δύο περιβαλλοντικές Οργανώσεις με πολυετή ενασχόληση σε θέματα περιβαλλοντικού δικαίου, παρουσίασαν την ανεπίσημη έκθεση (shadow report) που είχαν συγγράψει και υποβάλει από κοινού, και η οποία επικεντρώθηκε στην πρόοδο της Ελλάδας σε ζητήματα πρακτικής εφαρμογής της Σύμβασης κατά το διάστημα 2017-2021. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της έκθεσης, «στην Ελλάδα, αρκετά συχνά, ο εθνικός νομοθέτης και η διοίκηση παραβιάζουν τη Σύμβαση, εισάγοντας διατάξεις και πρακτικές που την καθιστούν πρακτικά ανενεργή. Οι Περιβαλλοντικές Οργανώσεις εργάζονται σκληρά για να εντοπίσουν, να επιδείξουν και να επικρίνουν τέτοιες πρωτοβουλίες, να κινητοποιήσουν την Κοινωνία των Πολιτών και να προωθήσουν τις απαραίτητες αλλαγές».
Εκτός της ελληνικής αντιπροσωπείας, προβλήματα στην πρακτική εφαρμογή των διατάξεων της Σύμβασης αναφέρθηκαν από τις περισσότερες συμμετέχουσες χώρες, με συχνότερα: την απόκρυψη πληροφοριών και δεδομένων από τις κρατικές αρχές, την αποθάρρυνση του κοινού από τη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων, τη μη απόδοση δικαιοσύνης, δίχως να αποκλείεται και το ενδεχόμενο σοβαρών διώξεων κατά ατόμων που μάχονται για τα δικαιώματα αυτά σε ορισμένες χώρες. Σημαντικό πρόβλημα φαίνεται επίσης να αποτελεί, στην πλειονότητα των χωρών, η μη αποτελεσματικότητα των μηχανισμών ελέγχου, καθώς και η έλλειψη τρόπων επιβολής της συμμόρφωσης με τους κανόνες, ειδικά για τις χώρες που παραβιάζουν επανειλημμένα τα περιβαλλοντικά δικαιώματα.
Για τον λόγο αυτό, μάλιστα, και για πρώτη φορά παγκοσμίως, στη φετινή Διάσκεψη θεσπίστηκε ένας νέος μηχανισμός ταχείας αντίδρασης για την προστασία των υπερασπιστών του περιβάλλοντος, υπό τη μορφή Ειδικού Εισηγητή. Ρόλος του Εισηγητή είναι να λαμβάνει μέτρα για την προστασία οποιουδήποτε προσώπου αντιμετωπίζει άμεσο κίνδυνο τιμωρίας, δίωξης ή παρενόχλησης (όπως απόλυση από την εργασία, επιτήρηση, βαριά πρόστιμα, απειλές και εκφοβισμό, ποινικοποίηση, κράτηση, βία, ακόμη και δολοφονίες) επειδή επιδιώκει να ασκήσει τα δικαιώματά του βάσει της Σύμβασης του Aarhus.
Με αφορμή τα αποτελέσματα της έκθεσης για την Ελλάδα, η ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ και το WWF Ελλάς απαιτούν από την ελληνική Πολιτεία να τηρήσει την υπόσχεσή της και να εξασφαλίσει δημοκρατικό χώρο για τους πολίτες στη λήψη αποφάσεων σχετικά με περιβαλλοντικά ζητήματα καθώς σήμερα, «την εποχή της περιβαλλοντικής κρίσης, είναι πιο επείγον από ποτέ η Ελλάδα να απόσχει από την κουλτούρα της μυστικοπάθειας και να πάψει να αντιμετωπίζει τις δημόσιες διαβουλεύσεις ως χρονοβόρες και δαπανηρές, αλλά αντίθετα, να στραφεί σε μια πολιτική ανοικτών δεδομένων, στη σωστή συμμετοχή του κοινού και στα κατάλληλα διορθωτικά μέτρα σε περίπτωση παραβίασης περιβαλλοντικών δικαιωμάτων».
Σημειώσεις
[1] Με τη Σύμβαση του Άαρχους (International Aarhus Convention) επιδιώκεται η υλοποίηση επί του τομέα του δικαίου του περιβάλλοντος ενός γενικότερου ζητούμενου της σύγχρονης Δημοκρατίας το οποίο αναλύεται επιμέρους στα εξής χαρακτηριστικά: 1) διαφάνεια στη δράση των οργάνων της Πολιτείας, 2) συμπερίληψη όλων των ενδιαφερομένων μερών και παροχή στους πολίτες πραγματικής δυνατότητας ενημέρωσης και παρέμβασης στις διαδικασίες διαμόρφωσης προγραμμάτων και κανονιστικών ρυθμίσεων αλλά και λήψης ατομικών μέτρων και 3) εξασφάλιση αποτελεσματικού ελέγχου της νομιμότητας της δράσης των δημόσιων αρχών.
