Το Πανευρωπαϊκό Πρόγραμμα Παρακολούθησης των Κοινών Ειδών Πουλιών
Το Πανευρωπαϊκό Πρόγραμμα Παρακολούθησης των Κοινών Ειδών Πουλιών (Pan-European Common Bird Monitoring Scheme – PECBMS) δημιουργήθηκε το 2002 από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καταμέτρησης Πουλιών (European Bird Census Council – EBCC). Το EBCC απαρτίζεται από ένα δίκτυο ορνιθολόγων, οργανώσεων και πανεπιστημιακών τμημάτων από πολλές χώρες της Ευρώπης (εντός και εκτός Ε.Ε.) που ασχολούνται με την παρακολούθηση των πληθυσμών των πουλιών και της κατανομής τους, με στόχο τη διατήρηση και διαχείριση των πληθυσμών τους.
Στόχος του προγράμματος PECBMS είναι η συλλογή επιστημονικών δεδομένων για τις τάσεις των αναπαραγόμενων πληθυσμών των κοινών ειδών πουλιών στην Ευρώπη και η χρήση τους για την παραγωγή ‘δεικτών βιοποικιλότητας’ που να αντικατοπτρίζουν την κατάσταση του ευρύτερου περιβάλλοντος. Συγκεκριμένα, το πρόγραμμα στοχεύει:
- Στη συλλογή και βελτίωση της επιστημονικής παρακολούθησης των πουλιών
- Στη συλλογή δεδομένων που θα αντικατοπτρίζουν τις αλλαγές της βιοποικιλότητας στους σημαντικότερους τύπους βιοτόπων της Ευρώπης
- Στη δημιουργία "δεικτών βιοποικιλότητας" μέσω της ανάλυσης των πληθυσμιακών τάσεων των αναπαραγόμενων πληθυσμών της Ευρώπης.
Το πρόγραμμα PECBMS υποστηρίζεται από την Royal Society for the Protection of Birds (RSPB), την BirdLife International, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Statistics Netherlands.
Αναλύοντας αξιόπιστα επιστημονικά δεδομένα από μεγάλης κλίμακας εθνικά εθελοντικά προγράμματα παρακολούθησης, τα οποία χρησιμοποιούν κοινή, τυποποιημένη μεθοδολογία και σχεδιασμό, το πρόγραμμα PECBMS παρέχει σε εθνικό και υπερ-εθνικό επίπεδο πληθυσμιακές τάσεις και δείκτες για επιλεγμένα είδη πουλιών στην Ευρώπη (indices) καθώς και σύνθετους δείκτες (indicators) για ομάδες ειδών (δασικών, αγροτικών, κλπ.) σε ετήσια βάση. Η συχνή ανανέωση των δεικτών είναι μεγάλης σημασίας καθώς οι πληροφορίες που προσφέρουν μπορούν να συμβάλλουν στη διαμόρφωση της πολιτικής της Ε.Ε. προς όφελος της προστασίας των πουλιών.
Για την παραγωγή των δεικτών χρησιμοποιούνται δεδομένα από είδη των αγροτικών και δασικών οικοσυστημάτων, καθώς πάνω από το 50% της Ευρώπης καλύπτεται από αγροτική γη και βοσκότοπους ενώ το 30% της επιφάνειάς της καλύπτεται από εύκρατο και βόρειο δάσος. Έτσι τα αποτελέσματα είναι αντιπροσωπευτικά των αλλαγών για το μεγαλύτερο τμήμα της ευρωπαϊκής ηπείρου. Είναι σημαντικό επίσης πως τα παραπάνω οικοσυστήματα δέχονται πολύ μεγάλες ανθρώπινες επεμβάσεις εδώ και αιώνες.
Από τη συνολική λίστα των 168 ειδών (2017) για τα οποία συλλέγονται δεδομένα, 39 είδη είναι αγροτικά και χρησιμοποιούνται στον υπολογισμό του συγκεντρωτικού Δείκτη των Αγροτικών Πουλιών (Farmland Bird Index - FBI), ενός από τους δείκτες ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ο δείκτης FBI υπολογίζεται για την Ευρώπη από το 2003 από το PECBMS σε ετήσια βάση. Τα είδη που συμπεριλαμβάνονται στην ανάλυση αποτελούν αυτά που χρησιμοποιούν αγροτικά ενδιαιτήματα για φώλιασμα και τροφοληψία, δηλαδή είδη που επηρεάζονται από μεγάλο εύρος μεταβολών στα αγροτικά οικοσυστήματα.
Το πρόγραμμα PECBMS τέθηκε σε εφαρμογή για πρώτη φορά σε πανευρωπαϊκό επίπεδο το 2002, με τη συμμετοχή 18 χωρών που ήδη εφάρμοζαν εθνικά προγράμματα καταμέτρησης των πουλιών για δεκαετίες (π.χ. Μ. Βρετανία, Ολλανδία) αλλά και άλλων που ξεκίνησαν πιλοτικά από εκείνη τη χρόνια. Κάθε χώρα που συμμετέχει εφαρμόζει το δικό της πρόγραμμα παρακολούθησης για τη συλλογή δεδομένων. Δείκτες παράγονται σε εθνικό επίπεδο, για την Ευρώπη και την Ε.Ε., καθώς και για περιφέρειες, δηλ. Βόρεια, Κεντρική, Νότια Ευρώπη, κλπ.
Η πιο πρόσφατη αναφορά του προγράμματος PECBMS (2017) παρέχει πληθυσμιακές τάσεις και αξιόπιστους δείκτες για 168 είδη κοινών πουλιών για την περίοδο 1980-2017. Πλέον συμμετέχουν 28 χώρες, συγκεκριμένα: Αυστρία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Κύπρος, Τσεχία, Δανία, Εσθονία, Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ιρλανδία, Ιταλία, Λετονία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Νορβηγία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία Ισπανία, Σουηδία, Ελβετία και η Μεγάλη Βρετανία.
Τα κοινά είδη συνολικά ακόμη παρουσιάζουν μια μικρή μείωση στην Ευρώπη. Ο μέσος όρος των πληθυσμών έχει μειωθεί κατά 14% κατά την διάρκεια των τελευταίων 38 ετών. Όμως ο ευρωπαϊκός δείκτης των αγροτικών ειδών έχει μειωθεί κατά 57% της αρχικής του τιμής το 1980, κάτι που αντικατοπτρίζει τις επιπτώσεις της αγροτικής εντατικοποίησης σε όλη της Ευρώπη.
Οι δείκτες για κάθε είδος και ανά χώρα παράγονται με τη χρήση του λογισμικού προγράμματος TRIM (TRends and Indices for Monitoring data) που παραχωρείται από την οργανωτική επιτροπή του προγράμματος PECBMS σε όποια χώρα ενδιαφέρεται να συμμετάσχει στο Σχέδιο.
> Δείτε το ενημερωτικό φυλλάδιο της PECBMS "The State of Common European Breeding Birds 2019"
Το Πρόγραμμα Παρακολούθησης των Κοινών Ειδών Πουλιών της Ελλάδας
To Πρόγραμμα Παρακολούθησης των Κοινών Ειδών Πουλιών της Ελλάδας ή HCBM (Hellenic Common Bird Monitoring) αποτελεί το εθνικό πρόγραμμα παρακολούθησης κοινών ειδών πουλιών. Το πρόγραμμα υλοποιείται από την Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία από το 2007 με σκοπό αφενός να συγκεντρώνει στοιχεία σχετικά με την τάση των πληθυσμών των κοινών ειδών πουλιών και αφετέρου να παρέχει δεδομένα στο Πανευρωπαϊκό Πρόγραμμα Παρακολούθησης των Κοινών Ειδών Πουλιών) που βρίσκεται σε εξέλιξη από την πλειοψηφία των άλλων ευρωπαϊκών χωρών (28).
Τα δεδομένα που προκύπτουν από το συγκεκριμένο πρόγραμμα χρησιμοποιούνται για την παραγωγή του εθνικού Δείκτη των Αγροτικών Πουλιών (Farmland Bird Index - FBI), ενός δείκτη που κάθε χώρα της Ε.Ε. υποχρεούται να ενσωματώσει στους υπόλοιπους εθνικούς ‘δείκτες για τη βιοποικιλότητα’ και την κατάσταση του ευρύτερου περιβάλλοντος. Τα δεδομένα παρέχονται επίσης στο Πανευρωπαϊκό Πρόγραμμα PECBMS για την παραγωγή υπερ-εθνικών πληθυσμιακών τάσεων και δείκτες για επιλεγμένα είδη πουλιών στην Ευρώπη (indices) καθώς και σύνθετους δείκτες (indicators) για ομάδες ειδών (δασικών, αγροτικών, κλπ.) σε ετήσια βάση.
Το πρόγραμμα είναι μακροχρόνιο και βασίζεται στην συμμετοχή εθελοντών οι οποίοι αναλαμβάνουν να παρακολουθήσουν μια συγκεκριμένη περιοχή (ένα 2x2 χλμ τετράγωνο) σε ετήσια βάση. Οι παρατηρητές επισκέπτονται το τετράγωνό τους δύο φορές ανά έτος και καταγράφουν όλα τα είδη πουλιών σε 15 προεπιλεγμένα σημεία.
Στο τέλος κάθε περιόδου τα δεδομένα εισάγονται στην Βάση Δεδομένων του προγράμματος HCBM και αναλύονται χρησιμοποιώντας το λογισμικό TRIM για την παραγωγή των εθνικών δεικτών.
>> Βρείτε περισσότερες πληροφορίες για τα Αγροτικά Οικοσυστήματα εδώ
Μεθοδολογία και Πρωτόκολλα
- Μεθοδολογία του Προγράμματος και Λεπτομέρειες για τη Συμπλήρωση των Πρωτοκόλλων Πεδίου
- Description_Corine_2000_Landcover.pdf
- Πρωτόκολλο Πεδίου - Πρωτόκολλο Περιγραφής Σημείων Καταγραφής
- Πρωτόκολλο Πεδίου - Πρωτόκολλο Καταμέτρησης Πουλιών
- Ηλεκτρονικό Πρωτόκολλο Συμπλήρωσης Δεδομένων - 2020
- Ηλεκτρονικό Πρωτόκολλο Συμπλήρωσης Δεδομένων - ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
- Οδηγίες Συμπλήρωσης του Ηλεκτρονικού Πρωτοκόλλου
Επιλογή τετραγώνου
Πώς να επιλέξεις ένα τετράγωνο
Αρχικά, διάβασε την αναλυτική μεθοδολογία του προγράμματος που θα βρεις μέσα στον φάκελο HCBM_2020 --> Methodology στο Dropbox. Πρέπει πρώτα να επιλέξεις ένα 10x10χλμ τετράγωνο στο οποίο θα ήθελες να βρίσκεται η 2x2χλμ δειγματοληπτική επιφάνειά σου. Μέσα σε αυτήν θα πραγματοποιείς τις καταμετρήσεις σου.
Μέσα στο Dropbox, στον φάκελο HCBM_2020 --> Plot_selection μπορείς να βρεις το αρχείο "grid10x10_WGS84.kml" που περιλαμβάνει όλα τα 10x10χλμ τετράγωνα της χώρας. Αν αυτό το αρχείο είναι πολύ βαρύ, μπορείς από τον φάκελο "10x10km grids per region" να κατεβάσεις μόνο το αρχείο της περιφέρειας που σε ενδιαφέρει. Στο kml που θα ανοίξεις, διάλεξε το 10x10χλμ τετράγωνο στο οποίο θα ήθελες να δουλέψεις, σημείωσε τον κωδικό του (π.χ. 49/419) και στείλτον μας. Αφού λάβουμε τον κωδικό του 10x10χλμ τετραγώνου σου, θα γίνει τυχαία επιλογή μιας 2x2χλμ δειγματοληπτικής επιφάνειας εντός αυτού, την οποία θα αναλάβεις.
Σε περίπτωση που δεν ξέρεις πως να χρησιμοποιείς το Google Earth μπορείς μάθεις πώς να το κατεβάσεις και πως να το χρησιμοποιήσεις στο αρχείο Οδηγίες_final_GoogleEarth.pdf που θα βρεις επίσης στον φάκελο HCBM_2020 --> Methodology.
Στη συνέχεια, θα σου στείλουμε ότι χρειάζεσαι για να ξεκινήσεις την παρακολούθηση, δηλαδή τους χάρτες της δειγματοληπτικής επιφάνειάς σου και τα σημεία από όπου θα πραγματοποιήσεις τις καταγραφές.
Στον χάρτη μπορείτε να δείτε τα εξής:
Με κόκκινο (2x2km - HCBM (2007-2020) - τα τετράγωνα τα οποία έχουν ήδη επιλεγεί από εθελοντές και πραγματοποιούνται καταμετρήσεις μέσα από το πρόγραμμα HCBM από το 2007 μέχρι σήμερα.
Με γκρι (10x10km τετράγωνα - Ηπειρωτική χώρα και νησιά / Κρήτη) - Ο κάναβος με τα 10x10χλμ τετράγωνα της χώρας. Πατώντας πάνω σε κάθε τετράγωνο εμφανίζεται ο κωδικός του. Επιλέξτε ποιο 10x10χλμ τετράγωνο επιθυμείτε να αναλάβετε.
Ετήσια Αναφορά Προγράμματος 2007
Ετήσια Αναφορά Προγράμματος 2008
Ετήσια Αναφορά Προγράμματος 2007-9
Πόστερ στο Συνέδριο της EBCC στο Caceres, Ισπανία
Περιληπτική Αναφορά Προγράμματος Περιόδου 2007-2014
Έκθεση Κατάστασης Περιβάλλοντος 2018: https://ekpaa.ypeka.gr/wp-content/uploads/2019/10/181019_Book-YPEKA_LOW.pdf
Bird Census News - Journal of the European Bird Census Council: Πλέον μπορείτε να βρείτε όλους τους τόμους του BCN από το 2003 - 2018 σε pdf στον ιστότοπο της EBCC: https://www.ebcc.info/bcn_pdf/
