1 στα 5 είδη πουλιών της Ευρώπης απειλείται με εξαφάνιση

Δημοσιεύθηκε σήμερα ο νέος Κόκκινος Κατάλογος των Απειλούμενων Πουλιών της Ευρώπης

Σήμερα, η BirdLife International ανακοίνωσε τον νέο Κόκκινο Κατάλογο των Απειλούμενων Πουλιών της Ευρώπης ^[1]. Ο Κατάλογος αυτός αναθεωρεί την κατάσταση κινδύνου για 544 είδη πουλιών σε πάνω από 50 χώρες και περιοχές στην Ευρώπη, εφαρμόζοντας τα κριτήρια της Διεθνούς Ένωσης για τη Διατήρηση της Φύσης IUCN σε περιφερειακό επίπεδο ^[2]. Η κατάσταση κινδύνου κάθε είδους πουλιού εκτιμήθηκε από «Μειωμένου Ενδιαφέροντος» (Least Concern) έως «Εκλιπόν» (Extinct).

Τα δεδομένα συλλέχθηκαν από χιλιάδες ειδικούς επιστήμονες και εθελοντές σε όλη την Ευρώπη. Πρόκειται για την 4^η αναθεώρηση του Κόκκινου Καταλόγου που διενεργείται από τη BirdLife International, με τις προηγούμενες εκδόσεις να έχουν δημοσιευθεί το 1994, 2004 και 2015.

Η δημοσίευση του νέου Κόκκινου Καταλόγου γίνεται την εβδομάδα που η Σύμβαση για τη Βιολογική Ποικιλότητα των Ηνωμένων Εθνών συζητά ένα νέο πλάνο για την ανάσχεση της κρίσης που αντιμετωπίζει η βιοποικιλότητα σε παγκόσμιο επίπεδο.

Καθώς τα πουλιά είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στις αλλαγές του περιβάλλοντος, αποτελούν εξαιρετικούς δείκτες για να αντιληφθούμε την κατάσταση του πλανήτη. Όλα τα είδη ζωής στον πλανήτη συνδέονται μεταξύ τους, οπότε όταν τα πουλιά βρίσκονται σε κίνδυνο, το ίδιο ισχύει και για όλους εμάς.

Μερικά ενδιαφέροντα στοιχεία του νέου Κόκκινου Καταλόγου:

• 1 στα 5 είδη πουλιών της Ευρώπης είναι απειλούμενο ή σχεδόν απειλούμενο με εξαφάνιση
• 1 στα 3 είδη πουλιών της Ευρώπης σημειώνει μείωση κατά τις τελευταίες δεκαετίες
• Τα θαλασσοπούλια, τα υδρόβια πουλιά, τα παρυδάτια και τα αρπακτικά αποτελούν τις πιο απειλούμενες και ραγδαία μειούμενες ομάδες πουλιών στην Ευρώπη
• Τα θαλάσσια ενδιαιτήματα, καθώς και τα αγροτικά, οι υγρότοποι και τα λιβαδικά ενδιαιτήματα είναι αυτά που φιλοξενούν τα πιο απειλούμενα – μειούμενα είδη πουλιών
• Οι πλειονότητα των κορυδαλλών, των τσιχλονιών και των κεφαλάδων μειώνεται. Επίσης, άλλες ομάδες πουλιών που σημειώνουν σημαντική πτώση είναι οι πάπιες και τα παρυδάτια
• 71 είδη (13%) είναι Απειλούμενα (Κρισίμως Κινδυνεύοντα, Κινδυνεύοντα, Τρωτά) στην Ευρώπη
• Άλλα 35 είδη (6%) είναι Σχεδόν Απειλούμενα
• 5 είδη είναι Τοπικά Εκλιπόντα

Τα κύρια αίτια που προκαλούν τη μείωση των πληθυσμών πουλιών στα ευρωπαϊκά ενδιαιτήματα περιλαμβάνουν:

• Μεγάλης έκτασης αλλαγές στις χρήσεις γης
  • Η κατάσταση κινδύνου του Μπεκατσινιού (Gallinago gallinago) άλλαξε από Μειωμένου Ενδιαφέροντος σε Τρωτό κυρίως εξαιτίας της απώλειας και υποβάθμισης των ενδιαιτημάτων αναπαραγωγής του.
• Εντατικοποίηση της γεωργίας
  • Το Τρυγόνι (Streptopelia turtur) παραμένει Τρωτό, καθώς η εντατικοποίηση της γεωργίας και οι μη αειφόρες αγροτικές πρακτικές έχουν προκαλέσει μεγάλη απώλεια των ενδιαιτημάτων αναπαραγωγής του, ενώ η έντονη χρήση ισχυρών φυτοφαρμάκων έχει μειώσει σημαντικά τη διαθεσιμότητα τροφής.

Στην περίπτωση του Τρυγονιού αξίζει να σημειωθεί πως η δυσμενής κατάσταση του είδους επιδεινώνεται σαφώς και από την άσκηση της θήρας, καθώς αποτελεί ένα από τα απειλούμενα είδη των οποίων η κάρπωση συνεχίζει να επιτρέπεται όχι στη βάση επιστημονικών δεδομένων αλλά κυρίως πολιτικών συμφερόντων, ενώ η ανοιξιάτικη λαθροθηρία επιτείνει την πίεση που δέχεται το είδος.

• Υπερεκμετάλλευση των θαλάσσιων πόρων
  • Η κατηγορία κινδύνου της Πουπουλόπαπιας (Somateria mollissima) άλλαξε από Τρωτό σε Κινδυνεύον εξαιτίας ενός συνδυασμού παραγόντων που περιλαμβάνουν ασθένειες και έλλειψη διαθέσιμης τροφής
• Ρύπανση των εσωτερικών υδάτων
  • Το Μαυροβουτηχτάρι (Podiceps nigricollis) από Μειωμένου Ενδιαφέροντος είναι πλέον Τρωτό, κυρίως εξαιτίας της ρύπανσης των υδάτων από αγροτικές δραστηριότητες και αστικές απορροές
• Μη αειφόρες και ευρέως εφαρμοζόμενες δασικές πρακτικές
  • Ο Πευκοδρυοκολάπτης (Dendrocopos major) ταξινομείται ως Μειωμένου Ενδιαφέροντος, αλλά ο πληθυσμός του σημειώνει μείωση εξαιτίας των μη αειφόρων δασικών πρακτικών
• Ανάπτυξη υποδομών
  • Το καθεστώς το Ισπανικού Βασιλαετού (Aquila adalberti) εξακολουθεί να είναι Τρωτό, καθώς ο πληθυσμός του υποφέρει από υψηλή θνησιμότητα εξαιτίας πρόσκρουσης και ηλεκτροπληξίας σε υποδομές ενέργειας.

Αν και τα νέα από τον νέο Κόκκινο Κατάλογο των Απειλούμενων Πουλιών της Ευρώπης είναι δυσοίωνα, υπάρχουν και κάποια φωτεινά σημεία. Το βελτιωμένο καθεστώς του Ψαλιδιάρη (Milvus milvus)^[3] και του Πύρρουλα των Αζόρων (Pyrrhula murina)^[4] –δύο αξιοσημείωτες περιπτώσεις επιτυχούς εφαρμογής δράσεων διατήρησης– δείχνει ότι οι στοχευμένες προσεγγίσεις για την ανάκαμψη του πληθυσμού απειλούμενων ειδών έχουν αποτέλεσμα. Επιπλέον, παρεμβάσεις, όπως οι ορθά σχεδιαζόμενες αγρο-περιβαλλοντικές δράσεις μπορούν να αποβούν σωτήριες για είδη σε μείωση όπως η Ορτυκομάνα (Crex crex).

Η Anna Staneva, Επικεφαλής Δράσεων Διατήρησης της BirdLife Europe, δήλωσε «Τα πουλιά βρίσκονται σε αυτόν τον πλανήτη πολύ περισσότερο καιρό από ότι εμείς, αλλά με την ταχύτητα που οι άνθρωποι εκμεταλλεύονται και καταστρέφουν, βλέπουμε κάποια είδη να βρίσκονται ήδη στο χείλος της εξαφάνισης. Ο Κόκκινος Κατάλογος των Απειλούμενων Πουλιών της Ευρώπης αποτελεί μια κρίσιμης σημασίας πηγή για όλους όσους εργάζονται για την ανάσχεση της απώλειας της βιοποικιλότητας και της κλιματικής κρίσης, γιατί όταν τα πουλιά βρίσκονται σε κίνδυνο, το ίδιο ισχύει και για την ίδια τη φύση».

«Τα αποτελέσματα της νέας αναθεώρησης του Καταλόγου των Απειλούμενων Πουλιών της Ευρώπης δείχνουν ότι έχουμε αποτύχει να διαχειριστούμε αειφορικά τη γη, τα νερά και τις θάλασσές μας. Θέλουμε και χρειαζόμαστε μια Ευρώπη που να ηγείται στην αποκατάσταση της φύσης αλλά για να γίνει αυτό πραγματικότητα δεν χρειάζεται τίποτα άλλο παρά μετασχηματισμός των οικονομικών πόρων. Αυτός ο μετασχηματισμός πρέπει να ξεκινήσει ΤΩΡΑ, το διάστημα που ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών έχει αποκαλέσει ως Δεκαετία Οικολογικής Αποκατάστασης» αναφέρει ο Martin Harper, Περιφερειακός Διευθυντής της BirdLife Europe.

Το Μαυροβουτηχτάρι Podiceps nigricollis σημειώνει μείωση της τάξης του 35% η οποία υπολογίστηκε από την πτωτική τάση του πληθυσμού του στη Ρωσία και την Ουκρανία που φιλοξενούν το 70% του ευρωπαϊκού πληθυσμού του είδους. Ελάχιστα γνωρίζουμε για τα αίτια αυτής της μείωσης, ωστόσο η ρύπανση των νερών που προκαλείται από τις αγροτικές δραστηριότητες και τις αστικές απορροές, η μείωση των βροχοπτώσεων εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, η κατασκευή υποδομών αντιπλημμυρικής προστασίας, η όχληση από δραστηριότητες αναψυχής και η τυχαία παγίδευση σε αλιευτικά εργαλεία αποτελούν παράγοντες που συμβάλουν στο πρόβλημα.

[1]: Μπορείτε να δείτε τον Κατάλογο των Απειλούμενων Πουλιών της Ευρώπης:

[2]: Οι κατηγορίες κινδύνου και τα κριτήρια της Διεθνούς Ένωσης για τη Διατήρηση της Φύσης IUCN: www.iucnredlist.org/resources/categories-and-criteria

■ ΕΚΛΙΠΟΝΤΑ - EXTINCT (ΕΧ):
Είδη αδιαμφισβήτητα εξαφανισμένα (έχει πεθάνει και το τελευταίο άτομο).
■ ΕΚΛΙΠΟΝΤΑ ΣΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΤΟΥΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - EXTINCT IN THE WILD (EW):
Είδη που είναι γνωστό ότι υπάρχουν μόνο σε καλλιέργειες, σε αιχμαλωσία ή απελευθερωμένα μακριά από την αρχική τους περιοχή εξάπλωσης.
■ ΤΟΠΙΚΑ ΕΚΛΙΠΟΝΤΑ - REGIONALLY EXTINCT (RE):
Κατηγορία που χρησιμοποιείται στις περιφερειακές ή εθνικές αξιολογήσεις και αφορά είδη που έχουν εξαφανιστεί.
■ ΚΡΙΣΙΜΩΣ ΚΙΝΔΥΝΕΥΟΝΤΑ - CRITICALLY ENDANGERED (CR):
Είδη που αντιμετωπίζουν εξαιρετικά υψηλό κίνδυνο εξαφάνισης από το φυσικό τους χώρο στο άμεσο μέλλον.
■ ΚΙΝΔΥΝΕΥΟΝΤΑ - ENDANGERED (ΕΝ):
Τα είδη αυτά δεν είναι Κρισίμως Κινδυνεύοντα, αντιμετωπίζουν όμως πολύ υψηλό κίνδυνο εξαφάνισης στο φυσικό τους περιβάλλον στο άμεσο μέλλον.
■ ΤΡΩΤΑ - VULNERABLE (VU):
Είδη που δεν εντάσσονται στις παραπάνω κατηγορίες αλλά αντιμετωπίζουν υψηλό κίνδυνο εξαφάνισης στο μεσοπρόθεσμο μέλλον.
■ ΣΧΕΔΟΝ ΑΠΕΙΛΟΥΜΕΝΑ - NEAR THREATENED (NT):
Είδη που έχει εκτιμηθεί ότι δεν ανήκουν σε μια από τις τρεις προηγούμενες κατηγορίες κινδύνου, είναι ωστόσο κοντά στο να πληρούν τα σχετικά κριτήρια και άρα είναι πιθανό να ενταχθούν σε αυτές στο άμεσο μέλλον.
■ ΜΕΙΩΜΕΝΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ - LEAST CONCERN (LC):
Είδη που έχει εκτιμηθεί ότι δεν ανήκουν στις κατηγορίες Κρισίμως Κινδυνεύοντα, Κινδυνεύοντα, Τρωτά ή Σχεδόν Απειλούμενα. Συνήθως είναι σχετικά κοινά ή ευρέως διαδεδομένα είδη.
■ ΑΝΕΠΑΡΚΩΣ ΓΝΩΣΤΑ - DATA DEFICIENT (DD):
Είδη για τα οποία δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα ώστε να αξιολογηθεί η κατάστασή τους με βάση την εξάπλωσή τους ή και την κατάσταση των πληθυσμών τους. Μπορεί δηλαδή ένα είδος να έχει μελετηθεί και η βιολογία του να είναι γνωστή αλλά να απουσιάζουν τα κατάλληλα δεδομένα για την εξάπλωση ή και την αφθονία του. Εφόσον αυτά βρεθούν, τα Ανεπαρκώς Γνωστά είδη μπορεί να αποδειχθεί ότι στην πραγματικότητα πρέπει να ενταχθούν σε μια κατηγορία κινδύνου.
■ ΜΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΘΕΝΤΑ - NOT EVALUATED (ΝΕ):
Είδη που δεν έχουν ακόμη εκτιμηθεί ως προς τα προηγούμενα κριτήρια.

Οι κατηγορίες Κρισίμως Κινδυνεύοντα, Κινδυνεύονται και Τρωτά αποτελούν Κατηγορίες Κινδύνου.

[3]: Το καθεστώς διατήρησης του Ψαλιδιάρη (Milvus milvus) βελτιώθηκε από Σχεδόν Απειλούμενο σε Μειωμένου Ενδιαφέροντος

[4]: Το καθεστώς διατήρησης του Πύρρουλα των Αζόρων (Pyrrhula murina) βελτιώθηκε από Κινδυνεύον σε Τρωτό